Bloomberg: Rusiya indi OPEC-i idarə edir

Bu əvvəllər müxtəlif ölkə hökumətlərini qorxuya salan bir təşkilat üçün çox acınacaqlı nəticədir. Bu necə alındı?

OPEC üzvləri 6 dekabr tarixində təşkilat katibliyinin binasında toplandı. Tələbin azalması və ABŞ-də hasilatın kəskin artması onlara 2019-cu ildə bazarın balanslaşdırması üçün hasilat həcmlərini azaltmaq haqda qərar qəbul etməyi zəruri etmişdir. Ancaq OPEC üzvləri bu yükü aralarında necə bölüşdürəcəkləri barədə heç cür razılığa gələ bilmədilər.

Səudiyyə Ərəbistanı, bütün üzvlərin 2018-ci ilin oktyabrında olan hasilat göstəricilərinə əsaslanıb neft hasilatını eyni faiz dərəcəsində azlatmaqlarına təkid edirdi. Nəzərə alsaq ki may ayından etibarən OPEC-də ən böyük istehsalçı olan Səudiyyə Ərəbistanı istehsal həcmini günə bir milyon bareldən artıq miqdarda artırmışdır, rəqibləri bazarda balans yaratmaq üçün neftin azaldılması yükünün böyük hissəsini məhz Səudiyyənin öz üzərinə götürməsinə təkid etdilər. Bununla yanaşı, İran bir qrup ölkə adından özlərinin hazırkı çətin vəziyyətini nəzərə alıb, özlərinə dair xüsusi şərtlər tələb etmişdir.

Bu mübahisələr 2016-cı ilin aprelində Doha müqaviləsinin bağlanmasına mane olan vəziyyəti xatırladırdı və bu vəziyyətin təkrarlanmasını heç kəs istəmirdi. Lakin 6 dekabr tarixində heç bir razılıq əldə olunmadı və Səudiyyə Ərəbistanının neft naziri Xalid əl Falih (Khalid Al-Falih) bəyanatında belə bir razılığın ümumiyyətlə əldə olunmasının mümkünlüyünə “şübhə” etdiyini bildirdi. Daha sonra, Səudiyyə Ərəbistanı və İran nümayəndə heyətlərindən başqa, bütün heyətlər Lixtenşteyn sarayında rəsmi şam yeməyində yığışdı.

Cümə günü bir qədər yaxşı başladı. OPEC üzvlərinin təşkilat  tərəfdaşları ilə görüşəcəyi gözlənilirdi.  OPEC nazirləri yenidən müzakirələrə başladı. Ancaq müzakirələr bir nəticəyə gətirib çıxarmadı və OPEC+ görüşməsi günün ikinci yarısına kimi təxirə salındı.

Daha sonra ruslar gəldi.

Adətən belə danışıqlardan əvvəl ikitərəfli müzakirələr aparılır. Müzakirələr danışıqlardakı mövqeləri müəyyən etmək üçündür. Bu iki-üç gün və ya iki-üç saat əvvəl yaranan və artıq adi hal almış bir vəziyyətdir. Adı çəkilən müzakirələr, adətən, müxtəlif ölkələrin nümayəndə heyətlərinin yerləşdiyi Vyana şəhərinin ən lüks otellərində keçirilir. Son bir neçə il ərzində Rusiya bu müzakirələrdə fəal iştirak etməyə başlamışdı.

Lakin Rusiyanın energetika naziri Aleksandr Novak cümə günü səhər saatlarında OPEC baş katibinin ofisinə getdi. Bunu OPEC-in süqutunun ilk real işarəsi kimi qəbul etmək olar. Daha sonra Novak ilk olaraq İranın daha sonra isə Səudiyyə Ərəbistanının neft nazirləri ilə görüşdü. Danışıqların hər biri 45 dəqiqə davam etdi. İki saat sonra OPEC ölkələri razılığa gəldi. İran, Liviya və Venesuela haqda sonuncu açıqlamada bir söz olmasa da belə, onlar israr etdikləri güzəştləri ala bildilər.

Kağız üzərində əldə edilən razılaşma ədalətli və məqbuldur. OPEC, 2018-ci il oktyabr ayının səviyyəsinə görə hasilatını günə 800 min barel  aşağı salacaq və bu təşkilat üzvlərinin istehsalını 3% azaldacaq. OPEC tərəfdaşları neft hasilatını 2% azaldacaq, bu isə günə 400 min barel təşkil edəcəkdir. Azaltmaların həcmi gələn ilin birinci yarısına tələb və təklifin balanslaşdırılması üçün kifayət edəcəkdi.

Əl Falihin sözlərinə görə, krallıq hasilatını noyabr ayından yanvara kimi günə 11,1 milyon bareldən 10,2 milyon barelə dək azaldacaq. Bu, olduqca əhəmiyyətli azalma kimi görsənsə də, müqavilənin ilkin variantında göstərilən rəqəmdən günə 150 min barel artıqdır.

Və burada OPEC+ yeni sazişinin şərtlərindəki qeyri-bərabərlik aşkara çıxır. May ayından oktyabr ayına dək Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, BƏƏ və İraq istehsal həcmini gündə 1,6 milyon barelə kimi artırdı. Bu nəinki bazarda neftin artıqlığına gətirib çıxardı , həm də hasilat həcminin aşağı salınmasından əvvəl daha yüksək başlanğıc nöqtələrinin olmasını təmin etdi. Təşkilatın digər üzvləri hasilat səviyyəsinin azaldılması üçün daha aşağı başlanğıc nöqtələrindən başlamağa məcbur olacaqlar.

Nəticədə, OPEC-in daha zəif istehsalçıları 2016-cı ildən davam edən OPEC siyasəti nəticəsində ortaya çıxan yükün böyük hissəsini öz üzərlərinə götümərəyə məcbur olacaqlar.

Qərar vermə prosesinə nəzarətin Kremlə  ötürülməsi bu qrupa, xüsusilə də daha zəif üzvlərinə baha başa gəldi. Bunlardan bəziləri onsuz da maraqlarının nəzərə alınmadığını hiss etmişdilər. Bu yeni razılaşma onların fikirlərini dəyişdirməyəcək və OPEC-in güclü və zəif üzvləri arasında olan boşluq daha da artacaq.

Rusiya bu manevri mükəmməl yerinə yetirdi. O, 2018-ci ilin oktyabr ayının göstəricisinə nisbətdə öz hasilatını günə 230 min barel azaldacağına razılaşmışdır. Xatırladaq ki, bu göstərici 11,42 milyon barel təşkil edirdi. Şərtlərə görə hasilat günə 11,19 milyon barelə endiriləcək, bu isə 2016-cı ilin ilkin göstəricisindən 15 min barrel azdır – beləliklə, söhbət yalnız 0,1%-dən gedir.

İndi isə Rusiyanı OPEC üzvü olan Əlcəzair ilə müqayisə edin, onun hasilat həcmi Rusiya hasilatının təxminən onda birini təşkil edir. Əlcəzair üçün yeni göstərici günə 1,023 milyon barel olacaq və o, hasilatını 66 min barel azaltmalı olacaq, yəni 2016-cı ilin göstəricisindən 6,1% miqdarında azaldacaq.

Nəticədə nə baş verdi?

Neft bazarları xəbərlərə laqeyd yanaşdı. Müqavilənin elan olunmasından dərhal sonra baş verən qısamüddətli yüksəlmədən sonra, Brent markalı neft görüşmədən əvvəlki səviyyəsindən də aşağı düşdü. Ola bilsin ki, treyderlər OPEC-in bu razılaşmanı həyata keçirə biləcəyinə inanmadılar və ya onlar müqavilənin qüvvəyə minməsini gözləyirdilər.

Bloombergdə dərc edilmiş məqalənin ümumi nəticəsi:

OPEC çox şey itirdi və demək olar ki, heç bir şey qazanmadı.